1. TỔNG QUÁT TÌNH HÌNH
– Miền Trung năm nào cũng lụt, không to thì nhỏ, đây là điều không thể thay đổi, thậm chí ngày càng lụt nặng do rừng bị chặt phá, thủy điện tràn lan và biến đổi khí hậu toàn cầu.
– Bà con miền Trung đã quá quen với lũ lụt và đều có kỹ năng tự ứng cứu, có nơi để tránh lụt, có lương thực dự phòng. Tiếng kêu cứu và thiệt hại chỉ xảy ra khi chủ quan, không nghe lệnh di tản hoặc nước về đột ngột trong đêm không kịp chạy. Chứ bà con hầu như di tản hết, chỉ để lại 1 người có sức khỏe, biết bơi để giữ nhà. Đồ đạc thì đưa lên bè, bọc nilon, chằng chéo vào cột nhà cẩn thận cả rồi.
– Cứu trợ năm nào cũng cần, vậy tại sao chúng ta không lên phương án dự phòng trước khi lụt, lập những kho tiếp tế dự phòng ngay tại địa phương?
– Người dân không thể di cư, vậy tại sao chúng ta không nghĩ tới kế hoạch dài hơi hơn, như làm nhà chống lũ, tặng cano cứu hộ?
– CỨU TRỢ khác với TỪ THIỆN, cần một kế hoạch chi tiết, khoa học và điều phối chuẩn xác: từ ngày đi, lộ trình, an toàn cho đoàn, thứ gì dân cần,… Tức là từ khâu tiền trạm khảo sát, liên hệ đầu mối, hậu cần,… phải phối hợp nhịp nhàng.
Vd: còn nhớ đợt ra Hà Tĩnh 2016, bà con có câu đồng dao “Ngày lễ các Thánh, Trời ban mưa móc”, tức là năm nào tới ngày 1/11 cũng lụt, quen rồi.
2. CÁC ĐOÀN TỪ THIỆN
Phải xác định được giai đoạn cứu trợ:
Lũ thì chỉ ào tới cuốn trôi mọi thứ rồi rút ngay. Lụt thì nước dâng nhiều lắm 2-3 ngày là rút. Đừng mong lúc bạn tới người ta còn lóp ngóp trên nóc nhà cho bạn xem chụp hình. Cho nên, cần xác định lúc bạn tới nơi thì cứu trợ đang ở giai đoạn nào.
+ CỨU HỘ: Là việc khẩn cấp trong vòng 24h, do nhà nước, quân đội thực hiện, không có chuyên môn đừng xía vô uổng mạng.
+ CỨU ĐÓI: Trong 1-3 ngày lũ, khi còn bị chia cắt, điện cúp, nước cúp người dân không thể nấu nướng. Giai đoạn này chỉ có thuyền cứu hộ của các lực lượng chuyên môn mới có thể đi cứu, chứ các đoàn từ thiện đừng ham cảm giác lạ mà làm mồi cho Hà Bá.
+ CỨU TRỢ: Là thời điểm sau khi nước rút, bà con cần hỗ trợ để ổn định cuộc sống. Vật phẩm cứu trợ tùy tình hình mỗi nơi, không nơi nào giống nơi nào, tuy nhiên, có một ĐIỂM CHUNG mà các đoàn cứu trợ nên biết, đó là CHIA SẺ CHO CÁC GIA ĐÌNH NGHÈO BỊ LŨ LỤT chứ không phải chia sẻ cho toàn dân vùng lụt. Người nghèo họ mới cần, chứ người giàu lụt xong họ vẫn cứ cười phơi phới, và nguồn lực từ thiện không thể “chia đều” đủ cho tất cả.
Xác định được giai đoạn là cơ bản xác định được cần giúp cái gì. Ví dụ đồ ăn dùng ngay (bánh tét, bánh mì, cơm) chỉ nên tặng trong vòng 1-5 ngày sau lũ. Qua 5 ngày nên giúp các thực phẩm có thể lưu trữ 1-3 tháng, hoặc các kế hoạch tái thiết.
Phải lên kế hoạch chi tiết và dự trù thay đổi:
– Bước 1: liên hệ với đầu mối ở các nơi để khảo sát tình hình: bao nhiêu gia đình nghèo, thiệt hại những gì, cần trợ giúp gì? Nếu đầu mối không thể trả lời, hãy tự mình đi khảo sát hoặc tìm đầu mối khác.
– Bước 2: đánh giá năng lực của Nhóm để biết khả năng mình có thể kêu gọi được khoảng bao nhiêu, từ đó xây dựng chương trình phù hợp.
– Bước 3: lên kế hoạch cho đoàn, từ việc theo dõi tin tức thời tiết để né ngày mưa bão, mua sắm quà, vận chuyển ntn, ăn ở ra sao, các biện pháp bảo đảm an toàn,…
– Bước 4: “đời luôn thay đổi” nên chương trình sẽ có những thay đổi phút chót. Hãy có phương án dự phòng. Và khi tình hình vượt quá kiểm soát, hãy dừng lại, đừng cố phát cho xong để về báo cáo. Đây không phải là thành tích gì cần tuyên dương.
– Bước 5: minh bạch mọi khoản thu chi.
Phải phối hợp với địa phương để lên kế hoạch trao tặng trật tự, tránh cãi cọ, xào xáo và an ninh, an toàn. Tốt nhất là phát phiếu trước, vừa nhanh cho đoàn, vừa có thể nhận dùm và ai chưa nhận có thể gửi lại để họ nhận sau. Rất nhiều đoàn khó xử vì tình trạng chen lấn xô đẩy, lẽo đẽo theo xin tiền riêng, kiện cáo sao người kia có mà mình không có,…
Vd: năm 2016 khi vc mình ôm 500tr ra Quảng Bình, phát xong 100tr thấy có gì đó…sai sai, liền xin lỗi và ngừng ngay, ôm 400tr về trả lại ân nhân, sau đó bay ra lại mất 3 ngày đêm lặn lội vào tận vùng rừng núi để khảo sát, tiếp xúc bà con hỏi han nhu cầu,… rồi về lên kế hoạch khác.
Thêm một điều, đừng ngại kết hợp với nhóm từ thiện khác. Dân thiện nguyện đều có trái tim rộng mở, “đông tay vỗ kêu to”, nhiều nhóm góp lại sẽ làm được những chương trình lớn hơn, thiết thực hơn và ít sai sót hơn.
3. VỚI CÁC ÂN NHÂN
– Khi bạn đã đóng góp cho nhóm từ thiện nào, hãy tin họ và để họ làm việc, bởi chắc chắn họ có kinh nghiệm hơn bạn, sâu sát thực tế hơn bạn. Đừng tạo áp lực bắt nhóm phải làm cái này cái kia theo ý bạn, vì như thế là bạn không tin họ, mà đã không tin thì đừng ủng hộ họ. Cùng đừng ngồi nhà cào bàn phím chê này chê kia, vì thực tế nó khác với trên hình ảnh nhiều lắm.
– Khi bạn đóng góp ủng hộ, bạn đã nhận PHƯỚC của mình. Các nhóm từ thiện chỉ là cầu nối. Nếu nhóm từ thiện làm sai, nhóm sẽ phải chịu trách nhiệm, bạn không mất phần phước của mình đâu, đừng quá lo lắng việc mình ủng hộ sai chỗ.
– Cứ theo các tiêu chí bên trên: Có uy tín, minh bạch, kế hoạch rõ ràng và phù hợp thì cứ ủng hộ, đừng ngại. Có tiền thì ủng hộ nhóm nào đi tặng tiền, có đồ thì gửi nhóm nào đi tặng đồ, đi đường nào thì cũng về tay người nghèo cả thôi.
Vd: đợt vừa rồi, có một điểm, khi đoàn đã đến nơi, xe chở gạo vẫn chưa đến cho đường không vào được, phải chuyển qua xe nhỏ chở vào dần. Cả đoàn và bà con phải chờ cả tiếng đồng hồ. Để tạo không khí cho bà con, MC dẫn giao lưu, giới thiệu ân nhân và mời nghệ sĩ trong đoàn hát phục vụ để tạo niềm vui trong lúc chờ đợi. Thế mà có vị xem livestream qua fb không hiểu phán “cho thì cho mẹ đi, ở đó mà giới thiệu PR màu mè bắt bà con đứng chờ”.
4. VỚI BÀ CON MIỀN TRUNG
– Hãy mỉm cười và CÁM ƠN. Đợt vừa qua mình tặng gần 3.000 phần quà, nhưng chỉ hơn chục người nói lời cám ơn khi nhận, và buồn thay, đa số lời cám ơn là từ đồng bào dân tộc. Không phải các nhóm từ thiện cần bà con cám ơn, mà lời cám ơn đó gửi tới các ân nhân đã góp công góp của cứu trợ, lời cám ơn đó làm các đoàn từ thiện quên đi mệt mỏi, và lời cám ơn đó sẽ khiến các đoàn từ thiện phải nhớ đến bà con để quay trở lại cứu trợ bà con những lần thiên tai sau này.
– Hãy TRẬT TỰ đừng chen lấn. Khi đã có danh sách, có phát phiếu, các đoàn từ thiện bao giờ cũng mua đủ hoặc dư, đảm bảo không có ai bị thiếu quà, mà nếu thiếu sẽ được bù tiền mặt giá trị còn cao hơn. Cho nên, chen lấn vừa làm chậm tiến độ phát quà, vừa làm các bên khó chịu, mất trật tự và mất hình ảnh đẹp trước bà con cả nước đang theo dõi.
– Hãy TRÂN TRỌNG. Các đoàn từ thiện đã cực khổ quyên góp, thu gom, vận chuyển hoặc bỏ sông sức ra làm với cả tấm lòng hướng về bà con vùng lũ. Họ đã vượt hàng ngàn km để đến thăm và trao tận tay cho bà con, hãy trân trọng điều đó. Trước hết là tới nơi nhận nếu có thể, vì nhiều lắm là cách 3-5km. Nếu không dùng tới, không dùng hết, xin chia lại cho hàng xóm, hoặc gửi lại tại nơi đó (ủy ban, chùa, nhà thờ) để họ đưa về những nơi cần, đừng quăng đi, có tội lớn lắm. Tội vô ơn, tội phung phí, tội bất công.
5. KẾT
Làm từ thiện không phải là điều dễ dàng, làm cứu trợ càng khó khăn. Không chỉ là uy tín, là minh bạch mà còn cần đầu óc lập chiến lược, để vừa phát huy hiệu quả từng đồng ân nhân đóng góp, vừa trợ giúp bà con thiết thực, lâu dài, đúng nơi đúng lúc.
Theo cá nhân mình, kế hoạch cứu trợ nên bắt đầu từ trước mùa mưa bão, khoảng tháng 9, sẽ hiệu quả và ít tốn kém hơn rất nhiều so với kế hoạch cứu trợ sau lũ.
Trước hết, lập các kho dự trữ lương thực ở các Nhà thờ/Chùa trong vùng lũ (UB Xã thì đã có kho lương thực quốc gia). Khi lũ đến thì xuất kho cứu ngay tại chỗ mới kịp, nhất là các vùng bị chia cắt. Mình còn nhớ mãi hình ảnh Cha Bona Vút, trước ở Xứ Đá Nện, nay về Xứ Cồn Sẻ (Quảng Bình), khi lụt tới, Cha kêu những người ở nhà thờ nấu cơm, rồi chia nhau chèo thuyền tới từng nhà tiếp ứng. Hầu như Cha xứ nào ở vùng lũ cũng làm điều này.
Thứ đến, trao tặng xuồng/ca nô cứu hộ, áo phao, máy phát điện cho các Nhà thờ/Chùa vùng lũ, để khi lũ tới có nguồn lực phân ra ứng cứu, hết lũ trông coi bảo quản cẩn thận. Không giao về các thôn, các gia đình, vì sẽ xảy ra tình trạng tư lợi, dùng làm việc riêng, không cất giữ cẩn thận. Như đợt vừa rồi ở một thôn thuộc Triệu Phong, Quảng Trị. Máy phát điện giao trưởng thôn quản lý, lụt tới cúp điện, nhà nào tới xin sạc pin ĐT thì ổng thu 5k/lần. Thuyền cứu trợ giao ổng quản lý, ổng cho các đoàn cứu trợ thuê để lấy tiền nhét túi, bà còn cần nhờ thuyền ra ngoài mua thực phẩm này kia đừng hòng.
Cuối cùng, khi lũ đến, thì tiếp tế các điểm đó nếu hết hàng. Khi lũ đã rút thì chỉ tập trung làm các chương trình hỗ trợ tái thiết sau lũ: hỗ trợ tiền mua sắm vật dụng, con giống, hạt giống, sửa nhà cửa, thuốc men chứ không cần cứu trợ lương thực.
Năm sau, mình sẽ lên chương trình kêu gọi từ tháng 9, qua tháng 10 triển khai để kịp ứng phó, chứ không bị động như đợt này nữa.
Hy vọng bài viết khá dài này có thể giúp được ai đó.
Bạn đọc comment:
Nhung Nguyen Thích bước 5 ạ
Ng Hoàng Thế Thuấn Nhung Nguyen nhớ nha, năm sau hú á.
Bà Táo Chẩn anh ơi
Tran An Nhiều nước ngoài có lực lượng cứu hộ chuyên nghiệp có chức năng ngang bộ, có khí tài đặc biệt như quân đội hoặc chuyên dụng hơn. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Nga trước kia là Bộ trưởng Bộ Cứu hộ khẩn cấp.
Ng Hoàng Thế Thuấn Tran An VN thì thuộc Bộ NN&PTNT
Tran An Ng Hoàng Thế Thuấn chả có lực lượng gì
Ng Hoàng Thế Thuấn Tran An yes, chỉ huy nó không nghe cũng chịu
Peggy Truong Đúng là làm gì cũng cần có kế hoạch, không thể tùy hứng được